مقدمه
اگه تا حالا با برق یا وسایل برقی سروکار داشتی، احتمال زیاد اسم دوتا واحد معروف «ولت» (Volt) و «وات» (Watt) به گوشت خورده. خیلیا فکر می‌کنن این دوتا یکی‌ان یا فرق خاصی با هم ندارن، ولی واقعیت اینه که ولت و وات دو مفهوم کاملاً متفاوت دارن که توی دنیای برق و الکترونیک خیلی مهم‌ان. تو این مقاله قراره خیلی ساده و خودمونی فرق بین ولت و وات رو برات باز کنیم تا بعد از خوندنش دیگه هیچ ابهامی برات نمونه.
ولت چیه؟
ولت واحد اندازه‌گیری ولتاژ یا همون اختلاف پتانسیل الکتریکیه. حالا این یعنی چی؟ فرض کن برق مثل آبه و سیم برق مثل یه شلنگه. ولتاژ همون فشاره که این آب (یعنی الکترون‌ها) رو توی سیم حرکت می‌ده. هرچی ولت بالاتر باشه، فشار بیشتری برای حرکت جریان وجود داره. مثلاً باتری قلمی ۱.۵ ولته، ولی برق شهری حدود ۲۲۰ ولته.
وات چیه؟
وات واحد اندازه‌گیری توان الکتریکیه. یعنی چی؟ یعنی نشون می‌ده یه دستگاه چقدر برق مصرف می‌کنه یا تولید می‌کنه. اگه بخوایم همون مثال آب رو ادامه بدیم، وات همون مقدار آبیه که در هر لحظه از شلنگ خارج می‌شه. پس وات یه جور ترکیب از ولتاژ و جریان (آمپر)ه. فرمولش هم خیلی ساده‌ست:
وات = ولت × آمپر
مثلاً اگه یه دستگاه با ولتاژ ۲۲۰ ولت کار کنه و ۵ آمپر جریان بکشه، توانش می‌شه:
۲۲۰ × ۵ = ۱۱۰۰ وات
تفاوت اصلی ولت و وات چیه؟
بذار خیلی ساده بگم:
ولت مثل فشار برقه
وات مثل مقدار کاریه که اون برق انجام می‌ده
یعنی ولت به تنهایی بهت نمی‌گه یه دستگاه چقدر برق مصرف می‌کنه، بلکه باید بدونی دستگاه چقدر جریان می‌کشه تا بفهمی واتش چقدره.
چرا این تفاوت مهمه؟
چون موقع خرید لوازم برقی، باید بدونی هر دستگاه چقدر توان (وات) لازم داره تا کار کنه و اینکه با برق ۲۲۰ ولت سازگار هست یا نه. مثلاً اگه یه وسیله ۱۱۰ ولته باشه و بزنی به برق ایران که ۲۲۰ ولته، ممکنه بسوزه! از طرف دیگه، اگه می‌خوای بدونی برق خونه‌ات چندتا وسیله رو هم‌زمان روشن نگه می‌داره، باید مجموع وات دستگاه‌ها رو بدونی.
جمع‌بندی
در یک جمله، ولت نشون می‌ده برق چقدر «فشار» داره و وات نشون می‌ده اون برق چقدر «کار» انجام می‌ده. این دو تا واحد مکمل هم‌ان، اما کاملاً متفاوتن. اگه بخوای برق رو بهتر بفهمی، باید هم ولت رو بشناسی، هم وات رو، و بدونی چطور با هم ارتباط دارن.